Ở nước ta, cây hoa sữa được xem là một trong những nét đặc trưng của mùa thu Hà Nội. Cây hoa sữa với sắc trắng tinh khiết mang đến sự hiền hòa của thiên nhiên, vì thế đây là loại cây được nhiều người yêu thích và trồng ở nhiều nơi. Cùng tìm hiểu những điều thú vị về cây hoa sữa giúp chúng luôn khiến cho người dân luôn bồi hồi mỗi khi nhắc đến.
Tìm hiểu về cây hoa sữa?
Phân loại khoa học
Cây hoa sữa còn có tên gọi khác là cây sữa, mò cua, mù cua, mồng cua. Chúng có tên khoa học là Alstonia scholaris, một loài thực vật nhiệt đới thường xanh thuộc chi Hoa sữa, họ La bố ma (Apocynaceae). Ở Việt Nam, lý do người ta đặt tên cho loại cây này là hoa sữa vì nhựa cây có màu trắng sữa đặc trưng.
Hình thái nổi bật của giống cây hoa sữa:
- Thân cây: Cây to cao khoảng 10 đến 20m, cành mọc vòng,
- Vỏ cây: thường trong tình trạng nứt nẻ và có màu xám
- Hoa: Hoa nhỏ màu trắng lục mọc thành tản ở nách lá.
- Quả gồm hai dai dài và hẹp chứa nhiều hạt. Chúng thường chín vào tháng 12 đến tháng 5.
- Hạt có mao lông ở hai đầu, lông ngắn và nhỏ, đầu cuối có túm lông dài 1,5 – 2cm.
- Các lá đơn có chiều dài từ 9-20cm, rộng 2-5cm, phiến lá dày, hình bầu dục, mặt trên của lá xanh bóng, mặt dưới có màu xám, mép lá nguyên, trơn.
Nơi phân bổ chủ yếu của hoa sữa
Ở môi trường tự nhiên, cây hoa sữa xuất hiện ở độ cao 200 – 1.000m so với mực nước biển. Chúng là loài cây ưa sáng, sinh trưởng nhanh, sống chủ yếu ở vùng nhiệt đới. Rừng hỗn giao cũng là một nơi sinh sống ưa thích của cây hoa sữa, cùng nhiều loại cây khác và phân bổ không đồng đều, có nơi có hơn 50 – 60 loài cây gỗ trên một hecta. Với đặc tính ưa ánh sáng và có tốc độ sinh trưởng nhanh, ít sâu bệnh, cho bóng mát quanh năm nên người dân cũng thường trồng loại cây này quanh thôn bản hay làm cây xanh dọc đường.
Là loài cây sinh trưởng tốt trong những khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới khác, vì thế hoa sữa phân bố rộng ở các nước châu Á, châu Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka, Nepal, đặc biệt là các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Campuchia, Myanmar, Thái Lan, Indonesia, Singapore, Malaysia, Philippines… Cùng với đó, nó cũng được nhập để trồng ở nhiều nước khác có khí hậu tương đồng, những nơi có nhiều ánh sáng và điều kiện thích hợp.
Hình dáng nhận biết
Hình dáng cây hoa
Thân cây hoa sữa có chiều cao trung bình từ 10-20m. Thân cây thẳng đứng, không quá lớn, với đường kính từ 50 – 100 cm. Khi được trồng ở điều kiện lý tưởng, cây có thể đạt đến mức chiều cao 40m. Cây phân nhánh nhiều trên cao, các cành mọc khúc khủy và đan xen vào nhau. Nhành cây mọc vòng tròn xung quanh thân, tạo thành các tán lá khá rộng và dày đường kính tán khoảng từ 5-10m. Vỏ hoa sữa nứt nẻ, màu xám, có nhựa màu trắng rất dính. Lá cây là lá đơn, mọc thành vòng từ 5 – 7 chiếc.
Hình dáng hoa sữa
Hoa sữa là loại hoa lưỡng tính, thường có màu trắng, mọc thành từng chùm nhỏ ở đầu cành. Ở một số loại hoa sữa chúng còn xuất hiện những loại hoa có màu khác như vàng, hồng hay màu lục giống như hoa mai hay hoa hồng. Mỗi bông hoa nhỏ xinh có 5 cánh hoa và 5 lá đài xếp thành 4 vòng xoắn nhau. Khi mọc thành từng chùm, chúng khiến chúng ta hình dung đến hình dáng của những chiếc phễu với chiều dài từ 3-5cm.
Hoa sữa có màu hơi xanh khi nhỏ và chuyển dần sang màu trắng sữa khi nở. Khi hoa sữa bắt đầu vào thời kỳ héo tàn, chúng thường mọc theo từng cặp có thể lơi cong hoặc hơi lượn sóng, chiều dài trung bình từ 30-60cm, bên trong chứa rất nhiều hạt. Sau khi hoa rụng hết thì những quả hoa sữa sẽ mọc ra. Quả hoa sữa màu nâu, có gân dọc gồm hai đại dài và hạt hoa sữa nhỏ dẹt, có lông mao ở hai đầu giúp phát tán dễ dàng.
Mùi hương của hoa sữa
Trong thơ văn, chắc hẳn bạn đã từng nghe về những câu thơ, câu hát mang ý nghĩa “Mùa hoa sữa về, thơm từng cơn gió”. Chúng có mùi thơm khá giống hoa dạ lý hương. Với mật độ vừa phải, mùi hoa sữa khá dễ chịu và lãng mạn. Nhưng với mật độ dày đặc, mùi hoa sữa lại gây mang lại cảm giác rất ngọt và hơi hắc. Với những người không ưa thích mùi của hoa sữa thì sẽ có cảm giác hơi ngột ngạt, khó chịu khi ngửi phải mùi hoa này. Càng về đêm hương hoa sẽ lại càng dày đặc hơn nên nếu ngửi nhiều có thể sẽ khiến bạn đau đầu.
Kết luận. hoa sữa có mùi thơm ngọt ngào đối với những thích loài hoa này, nhưng là cơn ác mộng với người khác vì họ cảm thấy chúng có mùi ngọt hắc.
Hoa sữa nở vào mùa nào
Sau hoa giấy mùa hè, loài hoa này gắn với mùa thu Hà Nội. Lúc khí thời trở nên lành lạnh, khi bạn lưu thông trên đường phố, bất chợt ngẩng đầu lên chắc hẳn sẽ dễ dàng phát hiện ra một bầu trời đầy màu trắng và hương thơm ngây ngất đến từ những cây hoa sữa. Đây là nét đẹp, là hoài niệm được nhiều người xa quê thương nhớ.
Nói đến đây, bạn đã biết hoa sữa thường nở vào mùa thu. Giữa tháng 8, đầu tháng 9 là khoảng thời gian những chùm hoa sữa đầu mùa bắt đầu hé nở và đưa hương thơm ngát cả một khoảng trời. Mùa quả từ tháng 9 đến tháng 12, khi Hà Nội đón những đợt gió lạnh đầu tiên cũng là lúc mà hoa sữa bắt đầu nở rộ trên các tuyến đường, con phố khắp thủ đô
Công dụng và tác hại của hoa sữa?
Công dụng trong đời sống
Giống với hoa đậu biếc, cây hoa sữa khá dễ trồng, xanh tốt quanh năm và việc chăm sóc cũng không quá cầu kỳ, dáng cao, tán rộng vì thế được trồng nhiều làm cây công trình ở những nơi công cộng nhằm tạo quan cảnh.
Phần lá rộng và dày nên thích hợp trồng làm cây bóng mát tại các khu vực công cộng tập trung đông người như công viên, sân trường, khu dân cư, khu đô thị hay dọc theo những con phố…
Ngoài ra, hoa sữa trắng lại có vẻ đẹp độc đáo và hương thơm, vì thế bạn có thể dễ dàng bắt gặp cây hoa sữa ở bất cứ khu vực như vỉa hè, công viên, khu đô thị, khu nghỉ dưỡng hay khuôn viên biệt thự, sân vườn. Chụp hình check in với cây hoa sữa dưới thời tiết mùa thu Hà Nội luôn là một “thông tục” của nhiều bạn trẻ. Vì thế để thu hút lượng lớn những người tham quan, nhiều nơi cũng có trồng cây hoa sữa để trang trí không gian.
Công dụng đối với kinh tế
Chúng thường không có giá trị dùng để xây dựng hoặc làm gỗ công nghiệp. Nhưng đặc tính mềm và nhẹ của chúng có thể được ứng dụng làm một để đóng một số đồ gia dụng hoặc làm bút chì, nút chai… Nước ta cũng thường xuất khẩu gỗ cây hoa sữa ra thị trường nước ngoài, mang lại giá trị thương mại.
Công dụng đối với y học
Không chỉ có tác dụng làm cảnh, cây hoa sữa từ lâu còn được biết đến như một phương thuốc quý tương tự như hoa anh thảo, hoa cúc…
Công dụng tuyệt vời của hoa sữa
Có thể ứng dụng trong việc điều trị tiểu đường:
Tạp chí Food Chemistry đã từng đăng kết quả của một thí nghiệm cho thấy rằng chiết xuất methanol của lá hoa sữa phơi khô có hoạt tính chống lại α-glucosidase – một trong những tác nhân gây bệnh tiểu đường. Vì thế việc sử dụng hoa sữa như một chất bổ sung cho thuốc phòng ngừa và điều trị tiểu đường là một điều khá có tiềm năng là đang được nghiên cứu chuyên sâu để tìm hiểu.
Chống viêm, giảm đau, giảm ho hen: một số alkaloids từ chiết xuất ethanol của lá hoa sữa có tác dụng chống ho hen ở chuột thí nghiệm. Thông tin được tạp chí Journal of Ethnopharmacology đăng tải.
Kiểm soát ung thư: Theo tạp chí Phytotherapy research, một số alkaloid được chiết xuất từ cây hoa sữa cho thấy chúng hoạt động như một chất chống ung thư và có thể làm tăng khả năng sống sót ở chuột thí nghiệm. Vì thế hoa sữa được mệnh danh là “thầy thuốc” với khả năng chữa nhiều loại bệnh khác nhau
Công dụng của vỏ hoa sữa
Vỏ cây thường được sử dụng để giải độc trong một số bài thuốc Đông y. Ngoài ra chúng còn có thể dùng làm thuốc chữa bệnh về đường ruột rất hiệu quả. Theo nhiều ghi chép, bộ phận vỏ hoa sữa có thể chế biến theo nhiều cách, dùng kháng khuẩn và trị nhiều bệnh như đau răng, lở loét, kém ăn, tiêu chảy…
Công dụng của lá cây hoa sữa
Y học cổ truyền ở một số nước phương Đông ghi nhận lá cây hoa sữa với vị đắng, tính mát, có tác dụng giải độc, thanh nhiệt. Chúng còn có tác dụng giúp thuyên giảm khó chịu khi bị tê phù, với tác dụng làm sảng khoái tinh thần.
Do đó, những bộ phận của cây hoa sữa thường được dùng làm thuốc bổ, thuốc điều kinh, hạ sốt, điều trị thiếu máu, bệnh ngoài da, bệnh đường tiêu hóa. Tuy nhiên bạn không nên ý sử dụng tại nhà để các bệnh vì chúng cần được bào chế mới cho ra thành phẩm hiệu quả để chữa bệnh.
Tác hại của cây hoa sữa
Hương hoa sữa quá nồng gây ô nhiễm không khí
Bên cạnh nhiều công dụng hữu ích thì cây hoa sữa cũng mang lại nhiều tác hại với đời sống con người. Ở một số tuyến đường, cây hoa sữa được trồng dày đặc với mỗi cây cách nhau vài m, mật độ dày đặt như thế này khiến người dân bị ngợp bởi hương hoa sữa quá nồng. Một số người dân ở một số tỉnh miền Trung như Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam, Đà Nẵng đã từng gửi đơn “kiện” hoa sữa do nó được trồng dày đặc trên các đường phố làm “ảnh hưởng đến sức khỏe”, gây ra các bệnh về hô hấp như viêm mũi dị ứng, hắt hơi, sổ mũi, đau đầu thậm chí gây choáng váng, chóng mặt, khó thở nếu hít phải quá nhiều.
Các cơ quan chức năng ở Noida (Ấn Độ) cho rằng: “Nếu bệnh nhân hen suyễn đứng dưới gốc cây hoa sữa quá lâu, họ có thể gặp một số vấn đề về hô hấp”. Vì thế ở đất nước này người ta đã tiến hành chặt các cây hoa sữa để thay thế bằng cây bằng lăng.
Nhiều gia đình sống ở nơi có nhiều hoa sữa cho biết rằng chúng là nguyên nhân gây ra chứng mất ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần khiến họ khó chịu và không thể tập trung làm việc.
Hạt hoa sữa phát tán số lượng lớn gây bụi và dị ứng da
Ngoài hương hoa nồng thì quả và hạt của loại hoa này còn có tính tự phát tán. Khi quả chín và nứt ra, những hạt có lông mao bao phủ sẽ phát tán trong gió bay đến khắp mọi nơi trong không khí. Thời thời tiết hanh khô, chúng tạo thành bụi khiến cho người dân dễ bị dị ứng ngoài da, nổi mẩn, mụn gây ngứa…Đặc biệt những người bị hen suyễn, viêm xoang, nếu hít quá nhiều sẽ gây ra viêm mũi dị ứng và viêm phế quản.
Vì thế chúng ta cần biết rằng hoa sữa mang lại nhiều công dụng hữu ích, nhưng ta cần cân đối trong mục đích sử dụng. Không nên trồng hoa sữa với mật độ quá dày vì sẽ gây nên nhiều hệ lụy nghiêm trọng.
Cách trồng và chăm sóc cây hoa sữa?
Các bước chuẩn bị
Chọn đúng mùa vụ thích hợp
Thời điểm thích hợp để trồng cây hoa sữa là vào khoảng thời gian sau tiết lập xuân và vào mùa mưa.
Chuẩn bị môi trường
Cây hoa sữa có khả năng thích nghi với hầu hết các loại môi trường, từ những nơi nghèo chất dinh dưỡng cho đến những nơi giàu chất dinh dưỡng. Nhưng chúng là loại cây thường xanh nên cần nhiều ánh sáng, chính vì thế bạn cần trồng hoa sữa ở nơi thoáng mát, có nhiều ánh sáng mặt trời và nhiệt độ nóng ẩm. Ngoài ra diện tích trồng mỗi cây hoa sữa cũng nên cách nhau 1km, để chúng có thể đón nhiều ánh sáng nhất, mọc cao và tán rộng và sinh trưởng tốt được.
Chuẩn bị đất trồng
Bạn có thể chuẩn bị đất gì cũng được, không quá cằn cỗi, sau đó trộn thêm ít xơ dừa, phân chuồng để tăng độ tơi xốp, dinh dưỡng. Bầu đất cũng cần có lỗ thoát nước để tránh úng rễ. Trước khi trồng cây chúng ta cần đào hố, kích thước hố từ 60 * 60 * 60 cm (hoặc lớn hơn bầu đất). Nên đào trước 1 tuần để khử độc và làm giảm mầm bệnh có trong đất. Sau đó bón lót bằng phân chuồng, lấp hố chờ đến ngày trồng cây.
Nhân giống cây bằng phương pháp giâm cành
Để tăng khả năng sống sót, bạn nên nhân giống hoa sữa bằng phương pháp giâm cành. Cách thực hiện khá đơn giản, chọn cành bánh tẻ, mập mạp sau đó cắt 1 đoạn khoảng 15 – 20cm, tỉa bớt lá.
Nhúng cành vào dung dịch kích rễ và cắm vào bầu đất chuẩn bị từ trước, tưới nước và che chắn đều đặn, chỉ sau 2 tuần là cành sẽ bén rễ và sinh trưởng như cây mới.
Cách trồng cây hoa sữa
Nhờ có sức sống mãnh liệt và khả năng thích nghi cực tốt mà quá trình trồng và chăm sóc cây hoa sữa khá đơn giản.
Trồng cây
Sau khi cây phát triển đạt từ 40cm trở lên thì ta có thể tách bầu và trồng ra đất. Xé vỏ bầu rồi đặt bầu đất vào trong hố, giữ bầu và thân cây thẳng, gỡ bỏ lớp vỏ bầu, lấp đất và nén chặt. Sau đó bón phân vi sinh từ 0,2 đến 1kg/cây, có thể bón thêm phân chuồng để cây được phát triển tốt nhất.
Nếu trồng cây ở những nơi công cộng, khi mới trồng cần lưu ý rào cẩn thận để cây phát triển toàn diện không bị gãy, đổ do những tác động xấu ở bên ngoài.
Nếu bạn trồng cây đã trưởng thành có chiều cao hơn 1.5m thì cần dựng rào và cọc để neo giữ, tránh tình trạng cây bị gãy đổ và ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng của cây.
Tưới nước
Nên chú ý tưới nước cho cây, nhất là lúc cây còn nhỏ, bộ rễ chưa cắm sâu vào lòng đất hút chất dinh dưỡng. Bạn nên tưới 2 – 3 lần mỗi tuần, lượng nước vừa đủ chỉ cần đủ làm ẩm đất, nếu tưới quá nhiều sẽ khiến cây bị úng rễ.
Cây hoa sữa chỉ cần tưới khi còn nhỏ, khi cây đã lớn thì có thể không cần tưới, hoặc tưới 1 tuần 1 lần vào lúc thời tiết nắng nóng là đủ.
Bón phân
Nhu cầu dinh dưỡng của cây hoa sữa không cao, bởi vậy bạn chỉ cần bón phân khoảng 4 tháng 1 lần. Khi cây đã trưởng thành, rễ đâm sâu thì không cần bón nữa.
Phòng trừ sâu bệnh
Dịch mủ trong thân lá cây hoa sữa có khả năng xua đuổi côn trùng, sâu bệnh nên hầu như câu hoa sữa không gặp các vấn đề về động vật gây hại. Sâu hại thường gặp là các loại chích hút lá ví dụ như rệp, nhện, cào cào…hoặc các loại như sâu ăn lá. Thi thoảng bạn chỉ cần dọn cỏ, loại bỏ lá hư úa là đủ.
Thời gian sinh trưởng của cây
Hoa sữa là cây sống lâu năm, tuổi thọ của chúng có thể đạt đến hơn 100 tuổi. Bạn chỉ cần chăm sóc từ 3 đến 4 năm đầu đời, sau thời gian này cây sẽ bước vào giai đoạn trưởng thành nên không cần chăm sóc nhiều. Thực hiện vun gốc, xới xáo xung quanh 1 năm 1 đến 2 lần, đồng thời tiến hành phát cỏ xung quanh, cắt tỉa cành lá bớt để tạo dáng đẹp và độ thoáng cho cây. Đồng thời tiến hành bón từ 100 đến 150 gram NPK và từ 5 đến 10 kg phân chuồng ở mỗi đợt bón phân.
Trên đây là những thông tin về cây hoa sữa, hy vọng bạn đã hiểu hơn về loài cây đặc biệt và nhiều ý nghĩa này.
