Công viên chiếm vai trò quan trọng trong quy hoạch đô thị của một quốc gia. Vậy thiết kế công viên cần tuân thủ những tiêu chuẩn gì?
Vai trò của công viên trong các khu đô thị
Tạo dựng không gian thư giãn, nghỉ ngơi cho con người
Trong điều kiện diện tích sống ngày càng thu hẹp vì áp lực dân số, thì không gian công viên là nơi tuyệt vời để con người tìm đến sau những giờ làm việc căng thẳng. Nơi đây có rất nhiều cây xanh nên tạo ta bầu không khí chung rất trong lành. Đặc biệt không có khói bụi, tiếng ồn và sự chật chội. Là nơi lý tưởng để mọi người chơi trò chơi, rèn luyện sức khỏe và tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng.
Bên cạnh đó, công viên còn là nơi mọi người có thể dễ dàng giao tiếp xã hội, dễ dàng trò chuyện, tăng sự gắn kết với người thân và bạn bè. Đồng thời đem lại nguồn năng lượng tích cực, giúp con người nâng cao sức khỏe.
Cải thiện kiến trúc cảnh quan đô thị
Trong quy hoạch của các khu đô thị, luôn luôn có hệ thống công viên cây xanh. Bởi ngoài những tác động tích cực của công viên đến đời sống con người và môi trường. Nó còn có vai trò quan trọng trong cảnh quan đô thị. Công viên giúp kiến trúc đô thị trở nên đẹp và hài hòa hơn với tự nhiên.
Giúp bảo vệ môi trường
Sở dĩ công viên có thể giúp con người bảo vệ môi trường là bởi trong công viên được trồng rất nhiều cây xanh. Mà quá trình quang hợp của cây xanh lại hấp thụ rất nhiều khí thải của con người. Từ khí thải trong quá trình hô hấp, đến khí thải của các phương tiện đi lại và thậm chí là cả bụi bẩn trong không khí. Sau đó thanh lọc và đưa ra ngoài môi trường khí O2.
O2 là chất khí cần thiết cho quá trình hô hấp của con người. Theo thống kê, trung bình một cây xanh có thể cung cấp một lượng oxi đủ cho 4 người. Lượng oxi mà cây xanh cung cấp không chỉ giúp con người hô hấp tốt hơn. Mà còn giúp cải thiện tình trạng ô nhiễm môi trường hiệu quả.
Tiêu chuẩn về quy hoạch cây xanh trong thiết kế công viên
Tiêu chuẩn quy hoạch cây xanh trong thiết kế công viên được quy định theo TCVN 9257 được ban hành vào năm 2012.
Phạm vi áp dụng
Tiêu chuẩn quy hoạch cây xanh áp dụng khi quy hoạch và thiết kế cây xanh sử dụng công cộng trong đồ án quy hoạch đô thị. Được áp dụng cho phần diện tích trồng cây xanh. Không sử dụng cho cây xanh trong khi ở, khu công nghiệp, cơ quan, trường học và cây xanh làm dải cách ly, cây xanh trong rừng phòng hộ.
Các thuật ngữ liên quan
- Cây xanh công viên: Là khu cây xanh được trồng tập trung ở một khu vực diện tích lớn. Được trồng và quy hoạch với mục tiêu phục vụ sinh hoạt ngoài trời cho người dân, triển khai các hoạt động văn hóa, quần chúng,…
- Đất cây xanh sử dụng: Là đất dùng để xây dựng công viên, vườn hoa công cộng trong khu đô thị. Phần đất cây xanh này sẽ được tính bằng diện tích đất cây xanh sử dụng công cộng trên số dân trong khu đô thị. Với đơn vị tính là m2/người.
Quy định tiêu chuẩn chung
Cây xanh sử dụng công cộng trong khu đô thị gồm 3 loại: cây xanh công viên, cây xanh vườn hoa, cây xanh đường phố.
Cây xanh sử dụng công cộng phải gắn kết chung với các loại cây xanh khác. Như cây xanh sử dụng hạn chế, cây xanh chuyên môn,… thành một hệ thống hoàn chỉnh, liên tục và thống nhất.
Quy hoạch cây xanh phải đảm bảo không ảnh hưởng tới giao thông hay công trình kiến trúc, hạ tầng đô thị. Không gây nguy hiểm tới người sử dụng và môi trường sống của con người.
Tiêu chuẩn diện tích đất trồng cây xanh công viên
Tiêu chuẩn diện tích đất trồng cây xanh công viên được quy định như sau:
| Loại đô thị | Quy mô dân số (người) | Tiêu chuẩn diện tích (m2/người) |
| Đô thị đặc biệt | Trên hoặc bằng 1.500.000 | 7 – 9 |
| Đô thị loại 1 và loại 2 | Trên hoặc bằng 250.000 đến dưới 1.500.000 | 6 – 7,5 |
| Đô thị loại III và loại IV | Trên hoặc bằng 50.000 đến dưới 250.000 | 5 – 7 |
| Đô thị loại V | Trên hoặc bằng 4.000 đến dưới 50.000 | 4 – 6 |
Yêu cầu thiết kế, quy hoạch cây xanh công viên
- Hệ thống hạ tầng kỹ thuật như thiết bị cấp thoát nước, chiếu sáng và các công trình phục vụ khác trong công viên, vườn hoa phải được bố trí thích hợp, tùy theo tính chất công trình.
- Khi thiết kế công viên, vườn hoa phải lựa chọn loại cây trồng và giải pháp thích hợp. Nhằm tạo được nét nổi bật riêng của địa phương và phù hợp tối đa với điều kiện tự nhiên xung quanh. Ngoài ra, việc chọn các loại cây trồng ở các vườn hoa nhỏ phải đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của chúng không làm ảnh hưởng đến tầm nhìn của các phương tiện giao thông. Trong đó:
- Những mẫu cây trồng trong công viên phải có sức chống chịu tốt. Có khả năng tiếp xúc với gió, bụi, ít bị sâu bệnh. Đặc biệt phần thân và dáng phải đẹp, rễ cây cần phải căn sâu vào lòng đất, không bị chồi lên phía trên,…
Tiêu chuẩn về các nguyên tắc áp dụng khi thiết kế công viên
Nguyên tắc mục đích sử dụng
Thực tế, công viên được xây dựng với rất nhiều mục đích khác nhau. Có công viên vì mục đích văn hóa, công viên khác thì vì mục đích bảo tồn, hay công viên giải trí,… Dù cho được xây dựng với mục đích gì thì thiết kế cảnh quan cũng cần phải đảm bảo đáp ứng được yêu cầu của công viên đó. Cụ thể:
- Nếu công viên được xây dựng với mục đích bảo tồn thì phải đảm bảo đủ điều kiện để bảo tồn được hệ sinh thái tự nhiên. Con người có thể vào tham quan, nhưng những tác động của con người đến hệ sinh thái này phải được giảm xuống tối đa nhất.
- Nếu công viên xây dựng với mục tiêu giải trí thì ngoài việc đảm bảo đủ không gian, còn phải đảm bảo về cảnh quan, trang thiết bị, máy móc phục vụ cho mục tiêu giải trí của người dân.
Nguyên tắc thân thiện môi trường
Thân thiện môi trường là nguyên tắc cực kỳ quan trọng khi thiết kế công viên. Công viên phải đảm bảo có không gian ngoài trời thoáng đãng, trong lành. Hệ thống cây xanh phải thực hiện được chức năng điều hòa không khí. Đặc biệt là tất cả mọi thành phần bên trong công viên đều phải an toàn và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Cũng như không phá vỡ cảnh quan ở xung quanh.
Bên cạnh đó các trang thiết bị, máy móc được sử dụng cũng phải đảm bảo thân thiện với môi trường, không tạo ra các chất độc hại. Và được vận hành bởi năng lượng tự nhiên.
Nguyên tắc dự toán chi phí thi công và vận hành
Dự toán chi phí thi công và vận hành phải được tính toán kỹ lưỡng và tương xứng với chất lượng thiết kế công viên trên thực tế. Chẳng hạn như với những công viên có ngân sách lớn, tốn kém nhiều chi phí để thi công, vận hành. Thì quy mô của công viên cũng phải lớn và cảnh quan cũng sẽ phải được đầu tư và chăm chút hơn những dự án thiết kế công viên có ngân sách eo hẹp, chi phí thấp.
Nguyên tắc phối hợp hài hòa công trình xây dựng
Sự hài hòa giữa các công trình xây dựng không chỉ tác động đến cuộc sống sinh hoạt của người dân. Mà còn liên quan trực tiếp đến kiến trúc và cảnh quan đô thị. Cũng như là kế hoạch quy hoạch của nhà nước. Chính vì vậy, việc tuân thủ nguyên tắc phối hợp hài hòa giữa các công trình là điều cực kỳ cần thiết khi thiết kế công viên.
Cụ thể, các công trình công viên phải được phân khu và bố trí rõ ràng ở từng khu vực. Đảm bảo không gây ảnh hưởng đến các công trình khác và tạo sự thuận tiện cho người dân khi sử dụng. Cũng như thuận tiện cho sự quản lý của các cơ quan chức năng.
Nguyên tắc đa dạng thảm thực vật
Thảm thực vật chiếm vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Nó giúp tạo ra sự cân bằng và thiết lập cảnh quan theo hướng tích cực hơn. Sự đa dạng của thảm thực vật sẽ giúp cho công viên trở nên trong lành và tạo không gian thư giãn tốt hơn.
Việc đa dạng thảm thực vật phải được tính toán và điều chỉnh hợp lý để đảm bảo hài hòa, tránh gây lộn xộn cho công viên.
