Đối với những ai ưa các đồ thủ công mỹ nghệ được làm từ gỗ thì chắc hẳn không còn xa lạ với gỗ sa mu. Gỗ samu là loại gỗ quý có nhiều điểm đặc biệt. Cho nên được ưa chuộng trong việc sử dụng trang trí nội thất.
Khái niệm gỗ samu
Nguồn gốc
Gỗ samu (hay có thể gọi khác là sa mộc, sa mu) là một loại gỗ quý mọc ở các vùng ôn đới và cận nhiệt đới. Cây này chủ yếu phân bố chủ yếu ở quanh khu vực biên giới Việt Nam – Trung Quốc. Tập trung rất nhiều ở các tỉnh giáp biên giới như Lai Châu, Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng,…
Cây gỗ samu phát triển tốt ở các nơi có đất mùn, có độ ẩm tốt, tấc đất dày và thoát nước tốt. Nồng độ PH lớn hơn 5, tấc đất dày khoảng từ 0.7-0.8m. Chúng không thích hợp với các loại đất kiềm hay đất mặn. Mà chủ yếu là đất trên đá phiến sét, đá vôi, macma, mica,…
Hình dáng
Thân gỗ cây samu tương đối lớn, cao tầm 30m. Đường kính của cây có thể lên tới 2-5m. Thân cây bo tròn, thẳng đứng. Vỏ cây có màu nâu xám, có nhiều vết nứt dọc đan xen kéo từ trên xuống. Cành cây mọc thành từng cụm lá hình trụ thẳng. Phiến lá khá hẹp và nhọn, rìa của lá có răng cưa.
Cây ngày một lớn, thì các chồi rễ mút sẽ ngày càng hình thành nhiều quanh gốc cây. Trong trường hợp cây bị tổn thương ở thân hoặc rễ thì các chồi rễ mút này sẽ mau chóng phát triển.
Từ đó mà tạo thành thân mới cho cây. Các thân cây cổ thụ thì thường có màu nâu, vỏ rất dễ tách ra để lõi nâu đỏ phía bên trong.
Đặc điểm sinh thái
Cây sa mu thích nghi với ánh sáng, tuy nhiên lúc nhỏ cần phải được che dưới bóng. So với các loài lá nhọn khác thì giống cây này mọc khá nhanh. Cây không ngừng đâm chồi liên tiếp đến 3 hoặc 4 thế hệ.
Loại cây lấy gỗ này ưa thời tiết không quá rét lâu hoặc nóng lâu. Cần nơi có khí hậu ôn hòa, nhiệt độ quanh năm dao động từ 16-19 độ. Lượng mưa trên 1400m dưới 1900m, độ ẩm trung bình của các tháng trong năm vào khoảng 75%. Đặc biệt là những nơi tia sáng tán xạ hay dày sương.
Trong những nhóm gỗ tự nhiên ở rừng tại Việt Nam, thì gỗ sa mu là loại gỗ thuộc nhóm I. Đặc điểm nhận dạng tương đồng giống gỗ Pơ Mu. Gỗ samu có thịt màu nâu vàng hoặc hơi đỏ, mùi thơm nhẹ.
Tính chất cơ học gỗ khá rất nhẹ, các thớ lại thẳng, vân gỗ sắc nét. Đồng thời gỗ samu cũng ít bị mối đục hay nấm sâu ăn hại từ bên trong. Chính vì các yếu tố nếu trên mà loại gỗ này cực kỳ dễ cưa xẻ, đánh bóng hay bào cho trơn.
Công dụng của gỗ samu
Đồ nội thất
Do tính chất dễ dàng thao tác, mài bóng cho nên được ưa chuộng sử dụng để chế tạo các đồ nội thất cao cấp. Ví dụ như bàn ghế, tủ kệ, sàn gỗ, cột đình, cầu thang, cửa lớn, giường, tấm phản…
Đồ thủ công mỹ nghệ
Một số tỉnh vùng cao Việt Nam hay sử dụng loại gỗ samu này để đúc tượng. Các tượng này dùng để đưa vào đền chùa hay thờ cúng ở nhà.
Ngoài ra gỗ samu còn được dùng để chế tạo đồ gia dụng hay thủ công mỹ nghệ bằng gỗ. Đặc biệt là đũa bằng gỗ samu được sử dụng trong các nhà hàng và tại nhiều gia đình. Cũng bởi tính chất thơm dịu cùng với việc có thể chịu sức ép và tính đàn hồi cao.
Phong thủy
Ngoài gỗ thủy tùng chuyên làm vòng phong thủy. Loại gỗ samu quý giá này còn thường được các nghệ nhân điêu khắc thành các loại tượng mang ý nghĩa phong thủy khác nhau. Trong đó tiêu biểu nhất là tượng bộ 3 Phúc – Lộc – Thọ. Hay tượng Phật Di Lặc mang lại ý nghĩa an vui, hạnh phúc cho gia đình.
Đóng tàu thuyền
Đặc điểm nổi bật ít bị mọt và bền nhẹ, gỗ samu cũng được ứng dụng nhiều trong ngành công nghiệp đóng tàu. Thường dùng làm cột buồm, trụ mỏ, đóng tàu thuyền,…
Trang trí
Ngoài ra, cây samu còn được dùng để trang trí ở công viên, đường phố, quanh các cơ quan công sở. Vì thân cây thẳng đẹp và cao.
Làm tinh dầu
Không có mùi thơm đặc trưng như gỗ nu giáng hương. Gỗ samu vẫn được chiết suất ra để làm tinh dầu trong y học. Nó có tác dụng chữa các bệnh trĩ nội, trĩ ngoại, bệnh ngoài da, chữa bỏng hay các bệnh lý về xương khớp.
Giá trị của gỗ samu
Giá trị kinh tế
Tùy vào số năm tuổi mà nó đem lại giá trị kinh tế khác nhau. Ngoài ra, tùy từng thời điểm khác nhau trong một năm mà giá của loại gỗ này cũng có những biến động bất ngờ.
Điều này là do việc loại gỗ này khá quý hiếm, mà việc khai thác cũng bị hạn chế nhiều. Giá thành của chúng cực kỳ cao có thể lên đến hàng chục, hàng trăm triệu.
Giá trị ứng dụng
Với nhiều các ưu điểm khác nhau, nên gỗ samu được ứng dụng chế tác rất nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ đẹp mắt. Còn dùng trong đóng thuyền bè cũng như xây dựng nhà cửa, sản xuất nội thất bàn ghế, nhà cửa. Đem lại lợi nhuận cao cho người dân.
