Gỗ trai đỏ được dùng làm đồ thủ công thờ cúng mỹ nghệ. Người xưa nói rằng, loại gỗ này được coi như một sản vật quý giá để tiến vua. Khi đất nước sống dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, chúng đã cấm nước ta sử dụng chúng. Thay vào đó là khai thác và vận chuyển về Pháp.
Khái niệm gỗ trai đỏ
Nguồn gốc
Gỗ trai đỏ hay có tên gọi khoa học là Fagraea fragrans, Cyrtophyllum peregrinum hoặc Cyrtophyllum giganteum. Trai đỏ thuộc nhóm Potalieae của họ Gentianaceae. Chúng xuất hiện ở những khu rừng lớn thuộc Đông Nam Á. Ở Việt Nam, trai đỏ đa phần tập trung ở vùng tây đất Quảng Trị. Đặc biệt là những vùng khe suối hay đầm lầy.
Hình dáng, đặc trưng
Không giống như các loại cây thông thường mọc thành cọc, cây gỗ trai đỏ mọc theo từng cụm. Chiều cao của cây trung bình khoảng từ 10m cho đến 25m.
Lá cây có dạng hình elip, màu sáng đẹp và xanh tươi. Hoa cây trai đỏ hình dạng như những bông hoa huệ nhỏ, màu vàng nhàn nhạt. Đặc biệt, loại cây này có mùi hương rất quyến rũ. Nếu gỗ xá xị, gỗ sơn huyết có mùi hương có khả năng xua đuổi côn trùng. Thì ở hoa lan tỏa mùi hương rất đặc biệt cho nên hấp dẫn được những côn trùng xung quanh.
Riêng phần gỗ có thể miêu tả như sau: mịn vân, sáng thứa, thịt gỗ trai đỏ thì lại rất cứng. Đặc biệt, các vân gỗ xoáy đều và sắc nét, rất đẹp. Mang lại cảm giác sang trọng, tinh tế, chỉ cần nhìn là có thể cảm nhận được giá trị trong từng sản phẩm chế biến từ gỗ trai đỏ.
Giá trị của gỗ trai đỏ
Đây là loại gỗ có thể chữa được các bệnh như kiết lỵ, sốt rét thậm chí là ghẻ. Nó được dùng rất nhiều để chế tạo các đồ mỹ nghệ, đồng thời cũng là loại gỗ có giá thành đắt đỏ.
Công dụng
Trong nội thất
Ngày xưa, gỗ trai đỏ được dâng lên vua tiến vua làm ngai vàng, đồ cúng tế. Trước kia, khi mà thực dân Pháp đô hộ nước ta, chúng thường khai thác rất nhiều gỗ trai đỏ đem về nước. Loại gỗ này thường dùng để xây dựng các nhà thờ sừng sững. Đồng thời còn để xây dựng hệ thống cầu, tà vẹt.
Ngày nay người ta dùng nhiều gỗ trai đỏ để điêu khắc nhiều loại đồ nội thất khác nhau. Bàn ghế hay bàn tủ đúc từ gỗ trai đỏ vừa làm sáng sủa lại sang trọng cho ngôi nhà. Đương nhiên giá trị của loại gỗ này rất đắt đỏ, không như nhiều loại gỗ ép, gỗ nhân tạo như ngày nay.
Không ít những nhà hàng hay các doanh nhân muốn sử dụng loại gỗ này để trưng bày trong phòng khách hay đại sảnh. Ví trông cực kỳ thẩm mỹ lại mang hơi thở cổ kính.
Trong trưng bày
Gỗ trai đỏ đem lại những tác phẩm trưng bày là mắt. Bởi vì gỗ khá là mềm cho nên hay được người ta dùng để khắc tượng, lọ lục bình, tranh khắc gỗ, bàn thờ… Chúng thách thức được sự khéo léo và con mắt nghệ thuật của nghệ nhân điêu khắc.
Đặc biệt, trong Kỷ lục Việt nam có một món đồ điêu khắc từ gỗ trai đỏ lớn nhất từng thấy. Chính là tác phẩm có tên “Lê Lợi, Hoàn Kiếm, Rùa vàng”.
Tác phẩm này lấy cảm hứng từ “Sự tích Hồ Gươm”. Được dùng trưng bày trong dịp trang trọng chào mừng Thăng Long trải qua 1000 năm. Tác phẩm này nặng tới 3 tấn và có chiều cao lên đến 3.37m.
Trong phong thủy
Giá trị của loài này ở chỗ không thấm nước hay bị nứt ra. Loại gỗ này được dùng làm điêu khắc rất nhiều tượng cây phong thủy.
Có một tác phẩm cây khắc gỗ tên là “dựa sơn” có độ tuổi ngàn năm ở Hà Nội. Nhà điêu khắc lựa chọn hình dáng “bạt phong hồi đầu” trong cây cảnh phong thủy. Mang giá trị tinh thần rất cao thể hiện sự vững vàng trước mưa gió.
Tác phẩm của ông Nguyễn Chí Kiên (37 tuổi), ông đã mang đi trưng bày ở một hội trở ở Hà Nội. Chiều cao lên đến 4.2m, mang tầm vóc lớn lao thể hiện ý nghĩa lưng tựa vào núi đã thu hút không ít khách đến quan khán.
Giá trị, giá cả
Gỗ trai đỏ chống chịu được thời tiết giá rét hay khắc nghiệt nhất. Nếu gỗ trai đỏ được lấy ở những vùng đầm lầy càng lâu năm thì giá trị và chất lượng của nó lại càng cao. Giá thành của loại gỗ này có thể lên đến vài trăm hay đến tỷ đồng. Tùy theo độ tuổi và nguồn gốc xuất xứ của chúng.
Người ta có thể đoán được độ tuổi của cây khi nhìn vào vân của gỗ. Những loại cây có từ 1-1.5m đường kính thì tuổi của chúng phải được cả nghìn tuổi. Chính vì thế mà đường kính của thân gỗ cũng có thể là yếu tố quyết định giá thành.
Kết luận
Cũng bởi gỗ trai đỏ đem lại giá trị và lợi nhuận cao cho nên nó cũng dẫn đến tình trạng khan hiếm. Nhất là việc khai thác bừa bãi có thể dẫn đến thuyên giảm số lượng gỗ tự nhiên. Chính vì vậy mà gỗ trai đỏ đã được Việt Nam ta đưa vào danh sách loại gỗ quý hiếm cần bảo vệ.
